25. okt, 2014

Het vfonds

Het vfonds (Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg) in ’s-Hertogenbosch timmert aan de weg en heeft zijn werkterrein uitgebreid. Oorspronkelijk steunde het veteranenzorg en zorg voor dienstslachtoffers en slachtoffers van geweld, vooral overheidsdienaren. Het financiert echter ook projecten die vrede, democratie en rechtsstaat stimuleren of vrijheid ‘vieren, herinneren en herdenken’. (De Gelderlander, 3 juni 2014). Voorbeelden van gesubsidieerde projecten gericht op het levend houden en vieren van vrijheid zijn ‘Weg naar de bevrijding’ van (slechts) Noordwest-Europa van een aantal regionale media en de Liberation Route Europe. Uiteraard passen deze historische projecten niet binnen het betreffende werkterrein. Vrijheid volgt na bevrijding. Directeur Ton Heerts van het fonds weet wel raad. Zo zou de binnen vier dagen totaal mislukte operatie Market Garden ‘het einde van de Tweede Wereldoorlog’ hebben ingeluid. Britten en Amerikanen waren met die operatie echter een doodlopende weg ingeslagen. De operatie had ook geen positieve gevolgen. Toch was die operatie volgens Heerts ‘het begin van het einde’. ‘Die herinnering willen we levend houden.’ Het fonds subsidieert dan ook de Liberation Route Europe, de zogenaamde (beperkte en dus onjuiste) bevrijdingsroute. De regio Arnhem-Nijmegen kan hier wel uit verdwijnen. Market Garden was toch een doodlopende route zonder noemenswaardig resultaat. Heerts beweert juist dat ‘Gelderland het Normandië van Nederland’ is. Daarom wil het fonds een Vrijheidsmuseum in Nijmegen oprichten. Kennelijk is het onvoldoende op de hoogte van de omvang en betekenis van de ‘slag om de Schelde’ en de herdenkingen in Zeeland en West-Brabant.

Bij deze geschiedvervalsing blijken amateur-historici en niet-historici, onder wie journalisten, zich met enthousiasme te kunnen aansluiten. Zij menen in navolging van de Liberation Route Europe binnen het werkterrein ‘vrijheid’ bijna overal het woord ‘bevrijding’ op te kunnen plakken: bevrijdingsleger, bevrijdingsoperatie, bevrijdingsroute, bevrijders, bevrijding van Nijmegen en ander gebied ten zuiden van de Waal en Nederland. Om toch ook nog het woord ‘vrijheid’ te gebruiken, spreken ze over ‘strijders voor de vrijheid’, onder meer van Nederland. Het veroveren of bevrijden van gebied was echter geen doel van het geallieerde expeditieleger. Meer geschiedvervalsing ligt voor de hand, zeker als men begint te denken aan herdenkingstoerisme en beleving van het verleden. (De Gelderlander, 22 sept. 2014). Het accent dreigt nog meer te worden gelegd op de vormgeving van herdenking en nog minder op de inhoud of de historische werkelijkheid. Groeiende belangstelling voor herdenkingen dient gepaard te gaan met juiste historische informatie. Mythen als de ‘Slag om Arnhem’; de Rijnbrug als ‘een brug te ver’; de Betuwe als ‘manneneiland’ en bij Arnhem kwam ‘de bevrijding tot staan’ dreigen anders te blijven bestaan. Zelfs de nieuwe conservator van het Airborne Museum, Marieke Helsen, gelooft nog in dergelijke mythen. (Airborne Special, 2014). Beter zou zijn meer aandacht te schenken aan de historische gebeurtenis achter het herdenken.

Het vfonds veroorzaakt niet alleen geschiedvervalsing, maar is er ook, zij het indirect, slachtoffer van. Het financierde immers de aankoop van Hotel ‘De Wereld’ in Wageningen (foto) door de Stichting Nationaal Erfgoed ‘Hotel De Wereld’. Daarbij bleek de grote invloed van geschiedvervalsing, in dit geval van de capitulatie van de Duitse troepen in Nederland. Die capituleerden 4 mei op de Timeloberg op de Lüneburger Heide in Duitsland tegenover de Noordelijke Legergroep onder veldmaarschalk Montgomery. Deze capitulatie trad zaterdag 5 mei om 08.00 uur in werking. In Wageningen houdt men desondanks vast aan de capitulatie van die troepen 5 mei in hotel ‘De Wereld’. Dat hotel heeft dan ook een heuse ‘capitulatiezaal’. Mythen en geschiedvervalsing kunnen dus grote invloed hebben. In feite zit de koper van het gebouw met een kat in de zak. Het fonds heeft, zoals Heerts zegt, ‘niet voor niets geld gestoken in het behoud van Hotel De Wereld in Wageningen’. Onduidelijk blijft waarvoor dan wel. Omdat de capitulatie bij Lüneburg daar bevestigd is (De Gelderlander, 1 nov. 2014)? Nee, deze poging tot geschiedvervalsing is bij voorbaat gedoemd te mislukken evenals die over de aankondiging van de capitulatie in Wageningen. Het zal de herinnering levend willen houden aan slechts een ondertekening van bevelen ter implementatie van de capitulatie bij Lüneburg.  Het fonds ziet kennelijk geen verschil tussen bevrijding en vrijheid en lijkt geen kwaliteitseisen te stellen aan te subsidiëren projecten.