9. nov, 2014

Risico's van herdenkings- en bevrijdingstoerisme

Herdenkingstoerisme is ontstaan uit het herdenken van gesneuvelde soldaten uit WOI, vooral in Frankrijk en België met als middelpunt Ieper. Tal van evenementen en tentoonstellingen worden georganiseerd, websites gestart of vernieuwd  en toeristische activiteiten op touw gezet. Voorbeelden zijn fiets-, wandel- en autoroutes, vaartochten en rond- of frontvluchten. Commercialisering van herdenkingstoerisme neemt toe. Herdenkingstoeristen vormen een steeds belangrijker economische factor.

Ook in Nederland is meer aandacht voor deze vorm van toerisme ontstaan. Het Project Bevrijdingstoerisme van de gemeenten Wageningen, Ede, Rhenen en Renkum wordt ondersteund door de provincie Gelderland (http://www.btproject.nl). De in mei 2014 opgerichte Stichting 75 jaar Slag om de Grebbeberg beoogt herdenking van gebeurtenissen op en rond de Grebbeberg in mei 1940 en het ‘blijvend op de kaart’ zetten van ‘de cultuur van herdenken en gedenken en het Rhenens bevrijdingstoerisme’ (www.75jaarslagomdegrebbeberg.nl). Stichting Airborne Feelings, september 1944 presenteerde 31 juli 2014 de 3de Airborne Special over ‘de slag om Arnhem’. Ze beoogde het bevrijdingstoerisme ook te versterken met de ‘Informatiekaart Slag om Arnhem’ met nieuwe fietsroutes en historische informatie (www.airbornefeelings.nl). Met financiële ondersteuning van het vfonds (Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg) in ’s-Hertogenbosch opereert op het terrein van herdenkings- en bevrijdingstoerisme vooral de Stichting Liberation Route Europe. In 2014 is voorts de website over 'het grote bevrijdingsverhaal' www.wegnaardebevrijding.nl van een aantal mediapartners gelanceerd. Daartoe behoren Wegener Nieuwsmedia (De Gelderlander, de Stentor, de Twentsche Courant, Tubantia, Brabants Dagblad, Eindhovens Dagblad, BN De Stem, PZC), Omroep Gelderland en Omroep Brabant. Zij brengen in 2014 en 2015 achtergrondinformatie en nieuwsfeiten over onder meer operatie Market Garden; de strijd in Noord-Brabant en Limburg; de slag om de Schelde en de bevrijding in mei 1945. Geleidelijk verschuift het accent van herdenkingstoerisme naar bevrijdingstoerisme, van herdenken naar beleven en vieren. Herdenkingstoerisme is echter niet hetzelfde als bevrijdingstoerisme. Beide vormen van toerisme dienen dan ook niet in elkaar over te gaan, zoals in 2014 bij de herdenking van operatie Market Garden. Het risico van aanpassing van de historische gebeurtenis aan de vorm van toerisme blijkt levensgroot. Juist is de vorm van toerisme aan te passen aan de te herdenken, te beleven of te vieren historische gebeurtenis. Het risico van amateuristische beeldvorming en geschiedschrijving bij herdenkings- en bevrijdingstoerisme is aantasting van de historiciteit, onder meer door mythevorming. Musea blijken hierbij onvoldoende corrigerend te kunnen optreden. Airborne Museum ‘Hartenstein’ in Oosterbeek houdt vast aan de mythen van de ‘slag om Arnhem’; de duur van deze ‘slag’ (negen in plaats van twee dagen); en de Rijnbrug bij Arnhem als einddoel van operatie Market Garden en een ‘brug te ver’. De door het museum gepresenteerde beeldvorming van de Polen van Driel stemt niet overeen met de historische werkelijkheid.

Betreurenswaardig was in 2014 het in de beeldvorming aanpassen van de historische werkelijkheid aan het bevrijdingstoerisme. Het gevolg was vergroting van de kloof die gaapt tussen de historische werkelijkheid en de beeldvorming. Ineens waren de geallieerden bevrijders, hun legers bevrijdingslegers die bevrijdingsroutes volgden en bevrijdingsoperaties uitvoerden om plaatsen en gebieden te bevrijden. Bevrijders daalden zelfs als sterren van de hemel (foto) en vrijheid viel uit de lucht (Liberation Route Europe). Operatie Market Garden was ineens een bevrijdingsoperatie gericht op de bevrijding van Nederland. Na de ‘slag om Nijmegen’ – bedoeld is de slag om de Waalbruggen - was Nijmegen bevrijd. De bevrijding kwam in Arnhem tot staan (Michiel Willems, De Gelderlander, 22 september 2014). De mislukte verovering of bevrijding van Arnhem was zelfs een ‘brug te ver’ (Rob Jaspers, De Gelderlander, 7 juni 2014). Beide beweringen zijn klinkklare onzin. Arnhem was geen doel van operatie Market Garden. Ook niet van de grondtroepen die 21 september 2014 vastliepen ten zuiden van Elst. Een ‘slag om Arnhem’; ‘slag om de Rijnbrug’; deze brug als ‘een brug te ver’ zijn dan ook hardnekkige mythen. Onoverbrugbaar groot is de kloof die gaapt tussen de historische werkelijkheid en de beeld- en mythevorming over 5 mei 1945 in Wageningen. De Canadese luitenant-generaal Foulkes moest de Duitse bevelhebber Blaskowitz ter uitvoering van de capitulatie van Duitse troepen op de Lüneburger Heide op 4 mei 1945 de vereiste overgavebevelen ter tekening voorleggen. Uiteraard zonder onderhandelingen. De volledig ontspoorde beeld- en mythevorming over deze gebeurtenis omvat aanbieden van de capitulatie; bevestigen van de capitulatie; de Duitse capitulatie; capitulatie van Duitsland; capitulatie van het Duitse leger; capitulatie van de Duitse troepen en capitulatie van de Duitse troepen in Nederland. Een tweede voorbeeld. Dinsdag 8 mei 1945 bekrachtigde Generalfeldmarschall Keitel in Berlijn tegenover het Rode Leger de 7 mei in Reims door Generaloberst Jodl getekende onvoorwaardelijke capitulatie van alle Duitse strijdkrachten op alle fronten aan de geallieerden. De beeldvorming omvat ‘de Duitse capitulatie’ (De Gelderlander, 8 mei 2014) en ‘de algehele capitulatie van Duitsland’ (gemeente Wageningen; directeur E. Dumrese van Stichting Wageningen 1945; Liberation Route Europe; Omroep Gelderland). Waartoe accentuering van bevrijdingstoerisme al niet kan leiden…

Meest recente reacties

19.03 | 09:31

Dank u wel. Ik doe mijn best en beleef er genoegen aan.

18.03 | 23:54

Wat een geluk dat er nog historici zijn die critisch kunnen lezen en denken!

18.01 | 11:11

Ik heb het al veel aandacht gegeven, maar de mythen en geschiedvervalsingen zijn taai.
06 44015372 of j.brouwer201@upcmail.nl

18.01 | 09:43

Geachte heer Brouwer,

Ik zou graag met u in contact komen om (nog) meer te weten te komen over deze 'kwestie'. Dit verhaal verdient meer aandacht.

Deel deze pagina