dr. Jan Brouwer: Geen Over-Betuwse maar Betuwse vlag.

Redactie.betuwe@gelderlander.nl (moet de Over-Betuwe zijn) heeft een nieuw initiatief genomen en vraagt daarbij hulp van lezers bij het ontwerpen van een Betuwse vlag. Het probleem hierbij is dat deze redactie nog steeds niet weet welk gebied de Betuwe heet en wat het verschil is tussen een samenwerkingsverband tussen gemeenten en een landstreek. Het benodigde huiswerk is door de redactie  nog steeds niet gedaan, waardoor het deze journalisten ontbreekt aan de vereiste geografische en historische kennis. Het is dan ook heel goed dat ze om hulp vragen en niet blijven denken aan een vlag voor de Over-Betuwe. Die is echt niet nodig. Onder de Betuwe verstaat deze redactie namelijk slechts de streek de Over-Betuwe met de gemeenten Overbetuwe en Lingewaard. De nieuwe rubriek van Gelderlander heet de historie van de Betuwe, maar blijft beperkt tot informatie van de historische kringen in de Over-Betuwe. De hulp dient dus eerst gericht te zijn op het bijbrengen van noodzakelijke geografische en historische kennis. Streekkennis kun je kennelijk niet overlaten aan journalisten van buiten de streek.

Het Rivierengebied tussen de Lek en de Neder-Rijn in het noorden en de Waal en de Maas in het zuiden bestaat uit de landstreken de Betuwe, de Bommelerwaard en het Land van Maas en Waal. De Betuwe ligt in het zuidwesten van de provincie Gelderland tussen de Neder-Rijn en de Lek in het noorden en de Waal in het zuiden en omvat een klein deel van het uiterst oostelijke deel van de provincie Zuid-Holland. De westelijke grens van de Betuwe valt vrijwel samen met de grens tussen de provincie Gelderland en de provincies Utrecht en Zuid-Holland, waaronder de Diefdijk, onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, en de Linge. In het oosten wordt de Betuwe begrensd door de Neder-Rijn en het Pannerdensch Kanaal. De landstreek de Betuwe is sinds 1327 onderverdeeld in drie landstreken: de Over-Betuwe, de Neder-Betuwe en de Tielerwaard. In de Betuwe liggen de zeven Betuwse gemeenten West Betuwe, Culemborg,  Buren, Tiel, Neder-Betuwe, Overbetuwe en Lingewaard alsook sinds 1966 de negatieve resultaten van stedelijke expansiezucht: Arnhem-Zuid (o.a. Elden) en Nijmegen-Noord (o.a. Lent). Arnhem ten noorden van de Neder-Rijn behoort uiteraard bij de Veluwe en Nijmegen ten zuiden van de Waal bij het Rijk van Nijmegen.

Verbazingwekkend, triest en erg dom is dat  dagblad De Gelderlander (editie Betuwe, soms   Betuwe en Rivierenland (sic) ) deze landstreken verwart met samenwerkingsregio’s of -verbanden zoals de regio’s Arnhem-Nijmegen en Rivierenland. Deze verbanden of regio’s lijken totaal niet op een landstreek. De Regio Arnhem-Nijmegen  is een regionaal samenwerkingsverband van achttien gemeenten gericht op een structurele verbetering van het vestigingsklimaat voor inwoners en bedrijven in deze regio.  De regio Rivierenland is het samenwerkingsverband van acht gemeenten in de Tielerwaard, de Culemborgerwaard, de Neder-Betuwe (niet de Betuwe zoals De Gelderlander beweert!), de Bommelerwaard en het westelijk deel van het Land van Maas en Waal. Die gemeenten zijn Buren, Culemborg, Maasdriel, Neder-Betuwe, Tiel, West Betuwe, West Maas en Waal en Zaltbommel. Tiel heeft de belangrijkste regiofunctie binnen dit samenwerkingsverband. Het verband ondersteunt de samenwerking van gemeenten en is het overheidsonderdeel van FruitDelta Rivierenland, een overkoepelende samenwerking tussen overheid, ondernemers, onderwijs/ onderzoek, organisaties en ondernemende inwoners. FruitDelta Rivierenland heeft als doel de economische speerpunten Agribusiness, Economie en Logistiek alsmede Recreatie en Toerisme te stimuleren. Onjuistheden zijn uiteraard Rivierenland te beschouwen als een synoniem van of te verwarren met het Rivierengebied. De Betuwe bestaat immers niet, zoals De Gelderlander wel wil doen geloven, uit de gemeenten Overbetuwe en Lingewaard, maar voor alle duidelijkheid nogmaals gezegd uit de landstreken de Over-Betuwe, de Neder-Betuwe en de Tielerwaard.

De Betuwe is een van de meest karakteristieke streken van ons land met fraaie boomgaarden met prachtige bloesem in het voorjaar en heerlijk fruit in de zomer, aardbeienteelt, akkerbouwgronden en weilanden met grazend vee. Daar kunnen Hollandse kersen en aardbeien niet tegenop. Bekend is de streek ook door de rivieren, uiterwaarden, veren en rivierdijken en oppervlaktewateren in het landschap, waaronder het afwateringskanaal de Linge dat dwars door de streek loopt van Doornenburg tot Gorinchem en na Zoelen een riviertje is. De autoweg A15, de Betuwelijn voor personenvervoer (1882/1885)  en de Betuweroute (2007) voor goederenvervoer verdelen de landstreek helaas in tweeën.

‘Help ons de Betuwse vlag te ontwerpen’ zou moeten luiden: ‘Help ons de juiste informatie over de Betuwe te geven’; niet slechts over de Over-Betuwe. Begin mei 2021 schreef de nieuwe hoofdredacteur van De Gelderlander, Joris Gerritsen, dat abonnees het nieuws uit hun dorp willen. Dat had hij goed gezien. Regionaal nieuws of streeknieuws is overigens ook goed. Deze opvatting in praktijk brengen, blijkt echter moeilijker dan gezegd. De aanduiding van de regio waarin de gemeenten Overbetuwe en Lingewaard liggen, is nog steeds abusievelijk de Betuwe in plaats van de Over-Betuwe. De juiste streekaanduiding is de Over-Betuwe die bovendien het deel van Arnhem ten zuiden van de Neder-Rijn en het deel van Nijmegen ten noorden van de Waal omvat. De Over-Betuwe omvat dus niet de andere delen van de Betuwe: de Neder-Betuwe en de Tielerwaard, en zeker niet Arnhem, Nijmegen, Wageningen, plaatsen op de Veluwe of in de Achterhoek, Overijssel of Kleve, plaatsen die in de streekeditie verschijnen. Ook puzzel- en fotopagina’s, strips, weer, zomer, winter, natuur of andere pagina’s gevuld met onderwerpen die weinig  of niets met de Over-Betuwe te maken hebben, historisch onjuist of onzin zijn, horen in deze streekeditie niet thuis. Journalisten betrokken bij de streekpagina Betuwe kennen het verschil niet tussen buurschap en buurtschap, Betuwelijn (1882/1885) en Betuweroute (2007),  de landstreek de Betuwe en het samenwerkingsverband Rivierenland, de Betuwe en de Over-Betuwe, bebouwd en landelijk gebied van Betuwse dorpen en de situatie rond Landschapspark Lingezegen (1100 ha.): compensatie aan Elst en Bemmel (nu Overbetuwe en Lingewaard) voor verstedelijking van Over-Betuws landschap in de vorm van een groene bufferzone tegen verdere verstedelijking in te richten met bos-, water- en landbouwlandschap. Dit Landschapspark is later aangevuld met 600 ha. stedelijk uitloopgebied voor recreatie, vandaar de naam voor het totale gebied: Park Lingezegen. Ondeskundige journalisten van de redactie Tiel in Rhenen schrijven over Rivierenland in plaats van over de Neder-Betuwe en de Tielerwaard. Zij zijn overigens het schrijven van onzin (vooral historische onjuistheden) gewend. Zij schrijven immers ook nog steeds over een capitulatie (-akte en -onderhandelingen) in hotel De Wereld in Wageningen in mei 1945 en Wageningen als Stad der Bevrijding terwijl heel Nederland op 5 mei 1945 om 08.00 uur vrij was bij de inwerkingtreding van de onvoorwaardelijke capitulatie van ook de Duitse troepen in Nederland op 4 mei 1945 op de Lüneburger Heide en in Wageningen op 5 mei ter implementatie van het Document van Overgave om 16.30 uur slechts ‘Bevelen aan gecapituleerde Duitse bevelhebbers’ tot verstrekking van militaire informatie werden ondertekend; ‘onmiddellijk en zonder commentaar’. Anderen schrijven nog steeds over 48 in plaats van 20 gesneuvelde militairen bij de Waaloversteek op 20 september 1944 en o.a. bruggenhoofdoperatie Market Garden, waarvan het strategische doel was de vestiging van een bruggenhoofd tussen Arnhem en Nunspeet als opstelplaats voor het XXX Corps met diepe uitlopers over de Ijssel bij Zwolle, Deventer en Zutphen. Niet meer en niet minder. Het doel van de 1st British Airborne Division was de vestiging langs de Nededr-Rijn  van zuid naar noord van een bruggenhoofd tussen de Westerbouwing en Westervoort als opstelplaats voor beide flankkorpsen. ''Slag om Arnhem'' is een ordinaire geschiedvervalsing. Lichtbewapende luchtlandingstroepen kunnen immers geen slag leveren met een zwaarbewapende tegenstander en Arnhem was geen doel. Journalisten laten Market Garden eindigen op 26 september 1944, terwijl luchtlandingsoperatie Market al op 19 september 1944 ten noorden van de Neder-Rijn was mislukt, de Britten waren gevlucht of teruggetrokken naar defensief gebied rond Hartenstein; grondoperatie Garden 21 september mislukte ten zuiden van Elst en Montgomery al de volgende dag koos voor operatie Gatwick met als doel een Rijnoversteek en de vestiging van bruggenhoofden bij Wesel en Keulen. In werkelijkheid omvat de regionale editie Betuwe circa zes van de twintig pagina’s, maar die bevatten lang niet allemaal informatie over de Betuwe. Logisch dat overbetuwe.nieuws.nl in dit gat springt met juiste streekinformatie.

Dagblad De Gelderlander blijft dus historisch en geografisch ver onder de maat. Het onderscheidt in het Rivierengebied abusievelijk de regio’s Betuwe en Rivierenland. De Betuwe is echter geen regio, maar een landstreek. Die omvat volgens De Gelderlander slechts de gemeenten Overbetuwe en Lingewaard. Bedoeld is dus de landstreek de Over-Betuwe met de gemeenten Overbetuwe en Lingewaard. Rivierenland omvat in de Betuwe slechts samenwerkende gemeenten in de streken Neder-Betuwe en Tielerwaard. De benaming Rivierenland voor Betuwe dient dus te vervallen. De Betuwe bestaat immers uit de Over-Betuwe, de Neder-Betuwe en de Tielerwaard. De Gelderlander gooit voorts landstreken en regio’s door elkaar: Arnhem en omgeving, Nijmegen en omgeving, de Achterhoek, de Liemers, de Betuwe (met de gemeenten Overbetuwe en Lingewaard en dus in feite beperkt tot de Over-Betuwe; nota bene als landstreek abusievelijk beschouwd als onderdeel van het samenwerkingsverband Rivierenland in het westen van het Rivierengebied, de Gelderse Vallei, Maasland, het land van Maas en Waal en de samenwerkingsregio Rivierenland (beperkt tot Buren, Culemborg, Neder-Betuwe, Tiel en West Betuwe).

dr. Jan Brouwer, Dagblad de Gelderlander tobt nog steeds met geografische en historische informatie.

Enkele kanttekeningen bij het gebruik van geografische en historische informatie door dagblad de Gelderlander, editie Betuwe en Rivierenland. Betuwe is een landstreek en krijgt dus een lidwoord, in dit geval ‘de’.  De Betuwe omvat niet de gemeenten Overbetuwe en Lingewaard, maar sinds de Landbrief van 1327 uitgevaardigd door graaf Reinald van Gelre, de landstreken de Over-Betuwe, de Neder-Betuwe en de Tielerwaard. De Over-Betuwe omvat de gemeenten Overbetuwe, Lingewaard, Arnhem-Zuid (o.a. Malburgen en Elden) en Nijmegen-Noord (o.a. Lent). In de Betuwe liggen twee spoorlijnen: sinds 1882/1885 de Betuwelijn voor personenvervoer en sinds 2007 de Betuweroute voor goederenvervoer. De Gelderlander gebruikt beide benamingen abusievelijk als synoniemen. Het dagblad kent ook het verschil niet tussen buurtschappen en buurschappen. Een buurtschap is te omschrijven als  enige bij elkaar staande woningen en is dus zichtbaar. Een buurschap is dat niet. Buurschap slaat op betrekkingen tussen buren en buurschap houden op goede omgang met buren. Deze zeer beperkte omschrijving doet geen recht aan een buurschap als een plattelandsorganisatie met waterstaatkundige, bestuurlijke en rechterlijke bevoegdheden. Buurschap verwijst naar samenwerking van (na)buren  (boeren), de inwoners van een buurschap. Rond het dorp Elst in de Over-Betuwe lagen tot de tweede helft van de twintigste eeuw negen oude  buurschappen. De gemeente Arnhem annexeerde 1 maart 1966 Elden, Meinerswijk en De Praets en 1 januari 1974 gebied ten zuiden van het dorp Elden. Daaronder vielen het westelijke deel van de buurschap De Laar en het noordelijke deel van de buurschap Rijkerswoerd. Het kerspel of kerkdorp Elst is ontstaan uit de buurschap Elsterdorpsbuurt. De dorpskern lag op een kruising van wegen bij de Bataafse cultusplaats, later de kerk met een kerkhof en enkele gebouwen. Om de Elsterdorpsbuurt lagen de buurschappen De Laar, Rijkerswoerd, Aam, Bredelaar, Merm, Reeth, Eimeren, Lienden en Hollanderbroek.