Mythen zijn operatie Arnhem als een synoniem voor operatie Market Garden (194-195); de duur van de operatie van 17 tot 26 september 1944; de vondst door Duitsers van het complete operatieplan in een neergestort zweefvliegtuig bij Vught (52); bruggenhoofd Hartenstein (153, 194); Kate ter Horst - Engel van Oosterbeek  - als Engel van Arnhem (177); de Brit Warrack als de initiatiefnemer voor de wapenstilstand voor gewondenvervoer (177), terwijl de Duitse divisiearts Skalka dezelfde gedachte had. Bennett heeft veel invloed ondergaan van onder meer Ryan (1974), Powell (1989) en Middlebrook (1994). 

Andere onjuistheden zijn de schrijfwijze van enkele namen, bijvoorbeeld Henke voor Heinke (65), Vandaleur voor Vandeleur (67) en Worrowski voor Wossowski (176; naar Kershaw en Saunders); 32 Britse en 21 Canadese boten bij de evacuatie (183-184, resp. 16 en 22); de aanduiding Nijmeegse bruggenhoofd voor het geallieerde Over-Betuwse bruggenhoofd (191, 195 naar Hibbert en Farrar-Hockley); en capitulatieonderhandelingen in Wageningen (205-206).

Een bruggenhoofd is overmeesterd gebied aan de andere zijde van een hindernis, vaak een rivier, met de bedoeling de aanval voort te zetten. Het Britse Tweede Leger had van 22 tot 25 september ten noorden van de Waal in de Over-Betuwe een ‘stevig en agressief’ bruggenhoofd gevestigd. In Wageningen was geen capitulatie en over onvoorwaardelijke capitulaties kon niet onderhandeld worden. Blaskowitz moest in Wageningen ''bevelen aan gecapituleerde Duitse bevelhebbers'' (Orders to German Commanders on Surrender) tekenen. Die dienden ter implementatie van de capitulatie op de Lüneburger Heide van de Duitse strijdkrachten in Nederland, Noordwest-Duitsland, Sleeswijk-Holstein en Denemarken op 4 mei 1945. Álle vijandelijkheden ter land, ter zee en in de lucht van de Duitse strijdkrachten in die gebieden stopten zaterdag 5 mei 1945 om 08.00 uur. Die bevelen betroffen  het geven van veel gedetailleerde militaire informatie gevolgd door het verzamelen van Duitse troepen in concentratiegebieden voor ontwapening en terugkeer naar Duitsland. 

Het boek bevat kaarten, zwart-wit foto’s, zes bijlagen, noten, afkortingen, een bibliografie en een beknopte index. Een van de bijlagen handelt over de vernedering van generaal-majoor Sosabowski. Britse officieren zagen hem als zondebok voor het mislukken van operatie Market Garden. Dit zegt meer over het niveau van die officieren dan over het ontslag van Sosabowski. De 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutisten Brigade landde immers op 21 september bij Driel; enkele uren na het mislukken van grondoperatie Garden. Luchtlandingsoperatie Market was ten noorden van de Neder-Rijn op 19 september al mislukt. Bennett stelt terecht dat er geen sprake was van een persoonlijk of militair conflict, maar van een politiek conflict over de onafhankelijkheid van de Poolse parachutistenbrigade (237-239). In werkelijkheid waren Sosabowski en de Poolse regering in ballingschap in Londen slachtoffers van een internationaal politiek machtsspel. Stalin steunde geestverwanten in Polen en dwong Churchill de Poolse regering vleugellam te maken. Die moest 3 oktober 1944 opperbevelhebber generaal Sosnkowski ontslaan en bijna drie maanden later Sosabowski. De Poolse regering in ballingschap had geen opperbevelhebber en geen onder Pools bevel staande parachutistenbrigade meer. 

Don Malarkey & Bob Welch, Easy Company Soldier. The Legendary Battles of a Sergeant from World War II’s ‘Band of Brothers’, New York 2008, 278 p.

Malarkey (1921) is auteur en journalist.  Zijn boek bevat illustraties (zwart-wit foto’s) en een index. Het verhaal is gemakkelijk leesbaar geschreven en geeft een goede indruk van de wijze waarop gewone soldaten de oorlog en het verlies van vrienden ervaren. Sergeant Malarkey was mortierist (80 mm) bij de Easy Company, 2nd Battalion, 506th Regiment, 101st Airborne Division. Hij landde tijdens operatie Overlord in Normandië. Hij verbleef daar vijfendertig dagen en bijna tachtig in Nederland, van 17 september tot 2 oktober in Eindhoven, Veghel en Uden en vervolgens tot 26 november in Randwijk en Driel in het geallieerde Over-Betuwse bruggenhoofd (The Island). Daarna verbleef hij negenendertig dagen in Bastogne en ruim drie maanden in Haguenau (Frankrijk), het Ruhrgebied en Oostenrijk. 

Onjuistheden zijn het gebruik van Holland voor Nederland en het doel van bruggenhoofdoperatie Market Garden. Dat was niet door Arnhem oprukken naar Duitsland en de oorlog in 1944 beëindigen (124). Dat was de door Montgomery gewenste aanvals- en opmarsrichting. Het strategische doel van bruggenhoofdoperatie Market Garden was vestiging van een bruggenhoofd ten noorden van de Neder-Rijn tussen Arnhem en het IJsselmeer met diepe uitlopers over de IJssel als opstelplaats voor het Britse XXX Corps Tactische doelen waren het afsnijden van de Duitse troepen en hun lanceerbases voor V2-raketten in het westen van Nederland. De geallieerde opmarsroute liep dan ook niet tot Arnhem, maar tot het IJsselmeer. Het gebied ten westen van de spoordijk Arnhem-Elst (niet Driel-Arnhem) en ten zuiden van de Drielse Rijndijk heette niet Hell’s Corner maar Coffin Corner (136, 244, 252-253).

Ingrid Baraitre, Eisenhower en zijn generaals, Tielt 2008. 384 p.

Baraitre schreef ook over Winston Churchill (2006), Franklin Delano Roosevelt (2011) en Mevrouw Roosevelt (2012). Haar boeken zijn goed en vlot leesbaar en gebaseerd op uitgebreid bronnenmateriaal. Centraal in dit boek staan het ontstaan en de ontwikkeling van het Brits-Amerikaanse geallieerde bondgenootschap in de jaren 1942 tot 1945. Opperbevelhebber Eisenhower moest ook diplomaat en politicus zijn in de omgang met ruziënde generaals of ‘prima donna’s’. Op de achtergrond van de interne strijd tussen Britse en Amerikaanse bevelhebbers speelden president Roosevelt en premier Winston Churchill; de stafchefs George Marshall en Alan Brooke en nationale pers een belangrijke rol. Van belang waren uiteraard ook politiek-militaire en nationale verschillen en belangen; onderlinge cultuurverschillen en rivaliteit, wantrouwen, ambities, oncollegiaal gedrag, compromissen, uiteenlopende nationale, tactische en strategische standpunten en persoonlijke conflicten. Centrale principes waren strategie en commandostructuur. Aan de kwesties van bevoorrading en de strategie van een breed front zijn aparte hoofdstukken gewijd. Korte schetsen van de militaire loopbanen en persoonlijkheden van de hoofdpersonen Eisenhower, Montgomery, Bradley en Patton gaan aan de geallieerde samenwerking vooraf. In Noord-Afrika stond die samenwerking in de kinderschoenen. Het bondgenootschap groeide naar een vorm van samenwerking met een zekere eenheid op Sicilië. De geallieerde strijd in West-Europa begon met een nieuwe commandostructuur. De strategie was die van een breed front. Maandenlang ijverde Montgomery om het bevel over de grondtroepen, de strategie van een smal front en het einddoel Berlijn. Desondanks groeide heel langzaam een collegiaal geallieerd gevoel tussen Britten en Amerikanen. In maart 1945 bestond een redelijk goede verstandhouding tussen de geallieerden.

De schrijfster stelt terecht dat het doel van bruggenhoofdoperatie Market Garden de vorming van een bruggenhoofd ten noorden van de Neder-Rijn was; het einddoel van de geallieerde opmars niet Berlijn maar de overwinning op Nazi-Duitsland was en de onvoorwaardelijke capitulatie van de Duitse troepen op 7 mei 1945 in Reims plaatsvond. Onjuist zijn de termen wapenstilstand en overgave van Duitsland (285).

Het boek bevat illustraties (kaarten en foto’s), bijlagen, een lijst van de hoofdpersonen, een register van persoonsnamen, bibliografie en noten.

Martin Marix Evans e.a., De Slag om Arnhem, Pitkin Publishing 2009, 21 p.

Al uit de geraadpleegde literatuur blijkt dat deze gids verouderde en achterhaalde informatie bevat en dus overbodig is. Het boekje bevat de Britse visie op bruggenhoofdoperatie Market Garden en daardoor een sterk gemythologiseerd verhaal. De bekendste mythen zijn 'slag om Arnhem' en deze slag als een synoniem voor operatie Market Garden.  Lichtbewapende luchtlandingstroepen konden geen slag leveren met een zwaar bewapende tegenstander, zeker niet om een stad die geen doel was. Het doel van operatie Market Garden in deze visie is de door Montgomery gekozen opmarsrichting. In werkelijkheid was het strategische operatiedoel de vestiging van een bruggenhoofd tussen Arnhem en het IJsselmeer met diepe uitlopers over de IJssel bij Zwolle, Deventer en Zutphen. Het plan is juist weergegeven op de binnenzijde van de voorpagina.

Volgens Evans was bruggenhoofdoperatie Market Garden gericht op de uitschakeling van de verdediging langs de Rijn. Het middel was de bemachtiging van ‘alle bruggenhoofden’ van de Belgische grens tot Arnhem ’langs de Neder-Rijn’. In werkelijkheid waren daar helemaal geen bruggenhoofden. 

Het doel van de 1st British Airborne Division is in deze visie de Rijnbrug bij Arnhem. Het werkelijke doel was de vorming van een bruggenhoofd aan weerszijden van de Neder-Rijn tussen Heveadorp (Westerbouwing) en de spoorbrug bij Westervoort met ten minste één oeververbinding. Operatie Market Garden duurde geen negen dagen, van 17 tot 26 september 1944. Luchtlandingsoperatie  Market mislukte reeds op 19 september ten noorden van de Neder-Rijn en grondoperatie Garden 21 september ten zuiden van Elst. De tekst bestaat uit een zeer beknopt feitenrelaas, waarbij 92 SS Pantserdivisie (4) 9 SS Pantserdivisie moet zijn. Deze divisie was niet de Rijnbrug overgetrokken voordat Frost die afsloot, maar met veren het Pannerdensch Kanaal. 

Het boekje bevat kaarten, een diagram en foto's. Helaas is 'vanaf' gebruikt voor 'sinds'.

Aad Spanjaard, De Slag om Arnhem. Langs de sporen van operatie Market Garden 17-26 september 1944 (Historische route), Rijswijk 2010. 180 p.

De Slag om Arnhem bevat het bekende gemythologiseerde verhaal over operatie Market Garden. Het boek sluit voornamelijk aan bij Cornelius Ryans Een Brug Te Ver (1974) en Richard Attenboroughs film met dezelfde titel (1977). De auteur zag de terugtocht van de Britse troepen op 19 september 1944 (98-100) niet als mislukking van luchtlandingsoperatie Market ten noorden van de Neder-Rijn. Ook het vastlopen van de Irsh Guards op 21 september 19444 ten zuiden van Elst (118-119) zag hij niet als mislukking van grondoperatie Garden. 

Mythen zijn ‘slag om Arnhem’; slag om Arnhem als een synoniem van operatie Market Garden; duur van deze operatie van 17 tot 26 september 1944; Nunspeet, afsnijding van de Duitse troepen in West-Nederland, het Ruhrgebied, Arnhem en de Rijnbrug als doelen van operatie Market Garden (15, 23); weg naar Arnhem (26, 52); bescherming van de weg naar Arnhem als een doel van de 82ste Amerikaanse Luchtlandingsdivisie (26); Corridor naar Arnhem (13, 15, 25); bezetten van de drie bruggen over de Neder-Rijn bij Arnhem als doelen van de 1ste Britse Luchtlandingsdivisie met onduidelijke informatie over het te vormen bruggenhoofd (31); verovering van de verkeersbrug over de Neder-Rijn als het hoofddoel van de 1ste Britse Parachutistenbrigade (54); de vondst door Duitsers van het operatiebevel voor operatie Market in een neergestort zweefvliegtuig bij Vught (64); bruggenhoofd Hartenstein (102, 119); Kate ter Horst, de Engel van Oosterbeek (152), aanduiden als Engel van Arnhem (117);  Jan van Hoof als redder van de Waalbrug (145); het ontstekingsmechanisme voor de Waalbrug zoeken in het Nijmeegse postkantoor (52); een mogelijke massale oversteek over de Neder-Rijn door de 43ste infanteriedivisie (121). 

Andere onjuistheden zijn: het gebruik van Engeland en Engelsen voor Groot-Brittannië en Britten  (7), het onvolledig vermelden van de doelen van luchtlandingsoperatie Comet (12); Josef Sepp Krafft is Sepp Krafft (20); Kraffts bataljon was niet in de nacht naar 4 september naar Oosterbeek overgebracht maar vijf nachten later; kiezen voor de afwerpgebieden voor de Britten ten westen van Arnhem in plaats van ten westen en noorden van Wolfheze (30); ontmanteling van de pontonbrug (61); het onvolledig aangeven van de doelen van de Waaloversteek (79); de Rijnbrug was geen doel van de 4de Parachutistenbrigade (98); het Drielse veer was niet 21 september onklaar gemaakt (114) maar een dag eerder;  de aankomst bij Driel op 22 september van het ‘30ste legerkorps op volle sterkte’ (121); mislukking van operatie Market Garden op 26 september; het verkeerde aantal boten bij de evacuatie (129; 16 Britse en 22 Canadese); de landstreek de Over-Betuwe aanduiden met de naam van de sinds 2001 bestaande gemeente Overbetuwe met een lidwoord (146-147); het Duitse leger (168).

De Slag om Arnhem is een handzaam boekje met een (te) klein lettertype, kleine foto’s en fraaie gekleurde kaarten. Het boekje bevat twee historische routes: van Lommel naar Driel en gebied ten noorden van de Neder-Rijn. Het bevat voorts overzichten van bij operatie Market Garden betrokken geallieerde en Duitse eenheden (Wehrmacht) en een index. Een bibliografie ontbreekt.

Het boekje is beslist geen ‘onmisbaar hulpmiddel’ voor iedereen die geinteresseerd is in de ‘Slag om Arnhem’. Afgeraden.

Peter Rostron, The Life and Times of General Sir Miles Dempsey. Monty’s Army Com-mander, Barnsley 2010. 212 p.

Dempsey (1896-1969) streed tijdens de Eerste Wereldoorlog aan het westfront. Tijdens de Tweede Wereldoorlog klom hij op van luitenant-kolonel tot luitenant-generaal. Hij was korpsbevelhebber onder Montgomery tijdens de Noord-Afrikaanse veldtocht, de landing op Sicilië en de invasie in Italië. In 1944 werd hij bevelhebber van het Britse Tweede Leger. Dit leger landde  op 6 juni 1944 tijdens operatie Overlord in Normandië op Gold Beach. 

Hoofdstuk 12 bevat het relaas over de razendsnelle opmars door Frankrijk naar België. Het Tweede Leger veroverde onderweg lanceerplaatsen voor V2-raketten in Noordwest-Frankrijk bij Saint-Omer en Eperlecques. Het nam op 3 september Brussel en de volgende dag Antwerpen en de haven in.

Montgomery maakte zich druk over commandostructuur, de strategie van een breed of smal front, bevoorrading en hoe hij zo snel mogelijk in Berlijn kon komen. Eisenhower, Montgomery, Dempsey en Horrocks begingen een grote blunder met het niet afsluiten van Zuid-Beveland. Zuivering van Zeeland en de Scheldemonding voor een vrije toegang naar de haven van Antwerpen had het volgende doel moeten zijn. Dempsey had zorgen over de bevoorrading en besprak met Browning luchtlandingsoperatie Comet. Hij was daardoor afgeleid van de noodzaak te verhinderen dat Duitsers mijnen en blokkades in de Schelde zouden leggen (131).

Eisenhower en Montgomery faalden. Montgomery had zijn ogen strak gericht op het Ruhrgebied. Hij veronderstelde dat het Eerste Canadese Leger zou zorgen voor een vrije toegang tot de haven van Antwerpen (132). Troepen van het Duitse 15de Leger konden uit Zeeland ontsnappen en Duitsers konden Zeeland versterken en achter het Albertkanaal een verdedigingslinie opbouwen. Het Britse Tweede Leger had twee taken: een uitbraak van het 15de Leger verhinderen en een bruggenhoofd over de (Neder)-Rijn vormen. Vestiging van bruggenhoofden over het Albertkanaal bij Beeringen en Geel stuitte onverwacht op felle Duitse tegenstand. 

Rostron veronderstelt het verhaal over Arnhem of bruggenhoofdoperatie Market Garden als bekend. Hij beperkt zich tot de rol van Dempsey die als bevelhebber van het Tweede Leger verantwoordelijk was voor de grondoperatie en bevelen voor de luchtlandingstroepen. Rostron beschouwt 'operatie Arnhem' ten onrechte als heroïsch, zowel in opzet, uitvoering als individuele acties (133). Bovendien was deze operatie niet hetzelfde als bruggenhoofdoperatie Market Garden.

Dempsey vreesde de komst van Duitse versterkingen naar het Albertkanaal en de regio Arnhem-Nijmegen. Zijn voorkeur ging uit naar een opmars over de Maas in de richting van Wesel en Keulen. Het Albertkanaal zorgde voor bescherming van zijn linkerflank en het Eerste Amerikaanse Leger van zijn rechterflank (133, 135). Het Tweede Leger moest geen drie maar twee rivieren oversteken en kreeg steun van Amerikanen. Zondag 10 september bezocht Dempsey het tactische hoofdkwartier van Montgomery in Brussel. De velmaarschalk had de vorige dag een alarmerend bericht uit Londen ontvangen over V2-raketten die de stad teisterden. Aan het afschieten van die wapens moest zo snel mogelijk een einde worden gemaakt. Montgomery hield vast aan de al op 2 september voor operatie Comet gemaakte keuze voor een bruggenhoofd tussen Arnhem en het IJsselmeer (Nunspeet). Dempsey begon geen discussie. Hij kreeg wel meer luchtlandingstroepen (136). In zijn hoofdkwartier in Perk besprak hij met Browning de hoofdlijnen voor bruggenhoofdoperatie Market Garden (137, 139). Deze betroffen nachtelijke landingen dichtbij de doelen van de 101st U.S. Airborne Division ten noorden van Eindhoven; de 82nd U.S. Airborne Division bij Grave en Nijmegen en de Britse 1st Airborne Division bij Wolfheze. Een Britse brigade moest 17 september in Elst landen ter ondersteuning van de opmars van de grondtroepen door de Over-Betuwe. Een tekort aan vliegtuigen; ongeoefendheid van Amerikaanse piloten met nachtvluchten; en vrees voor luchtdoelgeschut leidden tot over drie dagen gespreide dagvluchten en het schrappen van de landing van de brigade in Elst (140). 'Operatie Arnhem' mislukte volgens Dempsey door het schrappen van de landing van een luchtlandingsbrigade in Elst en onbekwaamheid van generaal Urquhart (143). Er was een slecht divisieplan; het hoofdkwartier had al gauw de controle over de bataljons verloren; het mislukken van de verbindingen; en het niet strijden als één formatie. 

Het strategische doel van bruggenhoofdoperatie Market Garden was vorming van een sterk bruggenhoofd op de Veluwe met diepe uitlopers over de IJssel als opstelplaats voor het XXX Corps van het Britse Tweede Leger. Het tactische doel was afsnijden van de Duitse troepen en hun lanceerbases voor V2-raketten in het westen van Nederland (143-144). Het Over-Betuwse bruggenhoofd kon dienen als springplank voor verdere aanvallen. Operatie Market Garden was ‘een brug te ver’, maar ‘a glorious failure’ (146). Het Britse aandeel in de strijd was gedaald tot een bijrol. 

Mythen zijn: operatie Arnhem als een synoniem voor bruggenhoofdoperatie Market Garden; de vondst van het complete operatieplan in een neergestort zweefvliegtuig bij Vught (142; dagorder voor Amerikaanse 101ste luchtlandingsdivisie in vliegtuig bij Dongen) en bruggenhoofd in plaats van verdedigingssector Hartenstein (142-143). 

Andere onjuistheden zijn het gebruik van Holland en Southern Holland voor Nederland en Zuid-Nederland; het door Duitsers opblazen van de verkeersbrug bij Nijmegen (141) en de aanduiding bruggenhoofd Nijmegen voor het geallieede Over-Betuwse bruggenhoofd (144-146, 148). 

Het boek bevat fraaie zwart-wit foto’s, noten, een bibliografie en een index.

Andrew Holborn, The 56th Infantry Brigade and D-Day. An Independent Infantry Brigade and the Campaign in North West Europe 1944-1945, London-New York 2012 (1ste druk 2010), 248 p.

De 56ste (onafhankelijke) infanteriebrigade bestond in 1944 uit de 2de bataljons van het Essex Regiment, het Gloucester Regiment en The South Wales Borderers. Holborn vertelt het verhaal van de drie bataljons van 1940 tot 1944; de voorbereidingen van de brigade voor de invasie in Normandië; de landing van de brigade op de Normandische kust op 7 juni 1944;  de strijd in Normandië van 8 juni tot 14 september 1944; en de opmars naar het noorden op de linkerflank van Montgomery’s legergroep.

De 56ste infanteriebrigade stak eind september 1944 het kanaal van Antwerpen naar Turnhout over en was weldra verwikkeld in de strijd om Rijkevorsel (25 september tot 7 oktober). De Britten verdedigden vervolgens tien dagen de linie ten noorden van Poppel. Daarna begon de opmars over Wuustwezel, Essen en Roosendaal (30 oktober) naar Willemstad (7 november). Op 15 november trok de brigade naar het oosten om een bijdrage te leveren aan de opruiming van het Duitse bruggenhoofd Venlo.

Veertien dagen later moest de infanteriebrigade naar het geallieerde Over-Betuwse bruggenhoofd. De 49ste (West Riding) infanteriedivisie zou in ‘het eiland’ blijven van 30 november 1944 tot begin april 1945. De 56ste brigade was belast met de verdediging van Elst en omgeving. Daar konden de Britten 2 december omstreeks 17.00 uur de explosie horen die de Rijndijk opblies bij de spoorbrug bij Elden. De periode van een wateroorlog onder zware artillerie- en mortierbeschietingen was begonnen. Die zou duren tot maart 1945 met als enige afwisseling ijs en sneeuw (9 december 1944 tot eind januari 1945). (Vaar)patrouilles waren de dagelijkse bezigheden met als afwisseling twee weken rust in Nijmegen. De brigade streed van 18 tot 21 januari 1945 om Hemmen en Zetten (199-202); was de tweede helft van februari in de omgeving van Haalderen en in maart in de sector Zetten-Randwijk. De uitvoering van operatie Destroyer van 2 tot 5 april hield de uitbreiding en zuivering in van het Over-Betuwse bruggenhoofd.

De Britse 49ste infanteriedivisie stak vervolgens het Pannerdensch kanaal over. De 56ste brigade was belast met de verovering en zuivering van Arnhem. Ze stak 12 april bij Westervoort de IJssel over (207-210). De brigade zuiverde vervolgens Velp en Ede en moest posities innemen ten oosten van de Grebbelinie. Voor de voedselvoorziening van de hongerende bevolking in West-Nederland was 28 april een strook geneutraliseerd gebied afgesproken.

Zaterdag 5 mei 1945 om 08.00 uur trad de capitulatie van 4 mei 1945 op de Lüneburger Heide in werking. De 56ste brigade ontwapende de Duitse 346ste Infanterie Divisie en vertrok eind mei naar Duitsland.

Helaas gebruikt de auteur Holland voor Nederland. Operatie Destroyer was niet 2 maar 5 april voltooid. 

Het boek bevat geen illustraties, wel afkortingen, aanhangsels, bibliografie en index.

Tim Saunders, Hell’s Highway. US 101st Airborne & Guards Armoured Division (Battleground Europe), Barnsley 2011, 208 p.

Het boek is rijk geïllustreerd met foto’s en kaarten en bevat een slagorde, lijst van begraafplaatsen (IJsselstijn is IJsselstein) en een index. 

Het plan voor bruggenhoofdoperatie Market Garden is helder weergegeven, ook op de kaart (p. 36-37).

De auteur geeft een uitstekend, goed leesbaar en gedetailleerd beeld van zowel de opmars en strijd van de Britse Guards Armoured Division als de strijd van de Amerikaanse 101st Airborne Division tussen Eindhoven en Uden. 

Enkele onjuistheden zijn het gebruik van Holland voor Noord-Brabant en Nederland; het einddoel van de 1ste Britse luchtlandingsdivisie was niet de Rijnbrug bij Arnhem, maar vorming van een bruggenhoofd tussen de Westerbouwing en de spoorbrug bij Westervoort met ten minste één oeververbinding (p. 12); de geallieerde opmarsroute (Hell’s Highway) liep niet tot Arnhem (8), maar tot de Waal; Eisenhower ontmoette Montgomery niet 7 maar 10 september bij Brussel (35);  de Britse troepen bevonden zich niet bij het noordelijke einde van de Rijnbrug bij Arnhem, maar aan weerszijden van de noordelijke toegangsweg naar de brug (42); 213 brigade moet zijn 231 brigade (64) en La Padre La Prade (83). Bruggenhoofdoperatie Market Garden is niet bedreigd respectievelijk mislukt door de blokkades van Hell’s Highway bij Mariaheide van 22 tot 23 september en bij Koevering van 24 tot 26 september. Luchtlandingsoperatie Market ten noorden van de Neder-Rijn was al op 19 september mislukt en grondoperatie Garden op 21 september ten zuiden van Elst.

Tim Lynch, Operation Market Garden. The Legend of the Waal Crossing, Stroud 2011. 192 p.

Het plan voor bruggenhoofdoperatie Market Garden is geplaatst tegen de achtergrond van ruziënde bevelhebbers over de te volgen strategie, commandostructuur en logistiek. Bij een aantal aan deze operatie deelnemende troepen heerste een cultuur van elitisme met nationale en personele rivaliteiten, vooral bij parachutisten ten opzichte van grondtroepen. Een mythe is dat de grondtroepen en niet de luchtlandingstroepen altijd fout zijn. Aandacht krijgen anti-Amerikanisme, anglofobie, Brits-Amerikaanse betrekkingen en de publieke opinie in de VS en het VK. Het geallieerde doel was het verslaan - beter overwinnen - van nazi-Duitsland. De geallieerde strategie was oprukken over een breed front van de Noordzee tot de Zwitserse grens. In september 1944 wilde Eisenhower een of meer bruggenhoofden over de Rijn. Desondanks bevat het boek nog de mythen van Arnhem en de bruggen als doelen van bruggenhoofdoperatie Market Garden en ‘slag om Nijmegen’.

Het strategische doel van bruggenhoofdoperatie Market Garden was immers de vorming van een sterk bruggenhoofd tussen Arnhem en het IJsselmeer (Nunspeet) met diepe uitlopers over de IJssel. Tactische doelen waren het afsnijden van de Duitse troepen en hun lanceerbases voor V2-raketten in het westen van Nederland. 

De 82ste Amerikaanse Luchtlandingsdivisie had op 17 september 1944 de bruggen moeten veroveren, waaronder de Waalbruggen. Deze divisie faalde in het tijdig bereiken van de doelen. De verovering van de Graafsebrug vond pas 14 uur na de landing plaats. De Amerikaanse parachutisten veroverden pas op 20 september met hulp van de Britse Garde Pantserdivisie de Waalbruggen. Deze pantserdivisie, ook een elite-eenheid, was op tijd in Nijmegen. De Waalcrossing was niet nodig geweest als de Amerikanen de eerste dag de Waalbruggen hadden veroverd. De generaals Gavin en Browning blunderden en faalden ten zuiden van Nijmegen. De luchtlandingsdivisie was bovendien de tweede dag al in de verdediging gegaan. Het doel van de Waaloversteek was verovering van de noordzijde van de Waalbruggen en vorming van een bruggenhoofd; niet het bereiken van de Britten bij de Rijnbrug. Na de oversteek ontstond een legende, onder meer van Amerikaans heldendom tegenover Britse onverschilligheid. Gavin, Tucker en Burriss beschuldigden Britten van de Garde Pantserdivisie van lafheid en te grote voorzichtigheid na hun weigering onmiddellijk door te stoten naar Arnhem. De Garde Pantserdivisie had op tijd in Arnhem kunnen zijn als Gavin niet had gefaald. De arrogante Amerikanen hadden geen ervaring met tanks en kenden het terrein in de Over-Betuwe niet. De Britten wisten dat de Over-Betuwe geen gebied was om zonder infanterie in te trekken. Bovendien vocht een groot deel van deze pantserdivisie in de sector van generaal Gavin. Noch Amerikanen noch Britten hadden overigens bevel gekregen naar het noorden op te rukken.

Het boek bevat een bibliografie en een duidelijke index.

Chris Brown, Arnhem 1944 (Battle Story), The History Press, 2011. 160 p.

Het boek bevat een lijst van illustraties, een tijdlijn, slagorden, literatuur en een index. Het bevat vrijwel uitsluitend informatie over de 1st British Airborne Division en de 1st Polish Independent Parachute Brigade. De Britse auteur steunt te veel op de boeken van Robert Kershaw (1990), Lloyd Clark (2005) en Tim Lynch (2011) met alle nadelige gevolgen van dien. Hij is een duidelijke vertegenwoordiger van de beperkte Britse visie op operatie Market Garden. De auteur gebruikt de van dag tot dagbenadering. Hij laat die voorafgaan door een schets van de historische achtergrond en volgen door informatie over de periode na de ‘slag’. Informatie ontbreekt over welke gevechten te beoordelen zijn als slag en gingen om het bezit van Arnhem. De auteur geeft wel informatie over de betrokken ‘legers’ (beter: troepen), bewapening en voertuigen. 

Het boek bevat veel onjuistheden, waaronder het gebruik van Holland voor Nederland en de mythen ‘slag om Arnhem’, ‘slag’ en ’slagveld’. ‘Slag om Arnhem’ is geen synoniem voor, maar een onderdeel van bruggenhoofdoperatie Market Garden. Deze operatie duurde geen negen dagen van 17 tot 26 september 1944, maar was 21 september al mislukt. De landingsterreinen van de Amerikaanse luchtlandingsdivisies zijn op de kaart op pagina 23 onjuist weergegeven. Het landingsterrein van de 82nd Airborne Division bevond zich niet ten oosten van Arnhem maar ten zuidoosten van Nijmegen. Het landingsterrein van de 101st Airborne Division was niet ten zuiden van Den Bosch maar bij St. Oedenrode en Son. 

De auteur weet niet wat het doel van bruggenhoofdoperatie Market Garden is. Hij vermeldt Arnhem  en dan om de Siefriedlinie heen naar het Ruhrgebied en vervolgens naar Berlijn. Montgomery hoopte in december 1944 te oorlog te kunnen beëindigen. Bevrijding van Nederland was ook geen doel van operatie Market Garden. Market Garden was immers geen bevrijdingsoperatie. De auteur verwart de door Montgomery te volgen opmarsrichting met een operatiedoel.  Het doel van bruggenhoofdoperatie Market Garden was vorming van een sterk bruggenhoofd ten noorden van de Neder-Rijn tussen Arnhem en Nunspeet aan het IJsselmeer. Tactische doelen waren het afsluiten van de Duitsers en hun lanceerbases voor V2-raketten in het westen van Nederland. 

De auteur weet ook niet wat het hoofddoel van de 1st British Airborne Division is. Hij beweert dat de Rijnbrug het hoofddoel was en dat die brug ‘een brug te ver’ was. Daarom laat hij ook alle troepen op weg gaan naar de brug. Het werkelijke doel van de Britse divisie was vorming van een bruggenhoofd aan weerszijden van de Neder-Rijn tussen de Westerbouwing en de spoorbrug bij Westervoort met inbegrip van ten minste één oeververbinding. De verschillende bataljons rukten op over  evenwijdige routes om het bruggenhoofd van zuid naar noord op te bouwen. De auteur is onduidelijk over het 1ste bataljon. Dat mocht pas aan de opmars beginnen als de verkenners waren vertrokken. Luchtlandingsoperatie Market was 19 september ten noorden van de Neder-Rijn al mislukt. Bruggenhoofdoperatie Market Garden was voor Montgomery een brug te ver. Vorming van een bruggenhoofd op de Veluwe was voor het Britse 2de leger een brug te ver. Vorming van een bruggenhoofd tussen de Westerbouwing en Westervoort was voor de 1ste Britse Luchtlandingsdivisie een brug te ver.

Onjuist is de bewering van de auteur dat het operatieplan van deze divisie in een neergestort zweefvliegtuig was gevonden. Op 17 september hadden Duitsers wel bij Dongen in een neergestorte zweefvliegtuig de dagorder aan de 101st Airborne Division gevonden. Onjuist is ook dat de Britten de brug bij Arnhem hadden verloren. Ze konden slechts defensieve posities innemen aan weerszijden van de noordelijke toegangsweg naar de brug en de noordelijke oprit onder vuur nemen. Onjuist is voorts dat generaal Gavin de verovering van de Waalbrug moest overlaten aan de Britse grondtroepen. Onjuist is bovendien dat Duitsers vanuit Nijmegen via het veer bij Pannerden versterkingen naar Arnhem stuurden. De Duitsers stuurden juist versterkingen van Arnhem via dat veer naar Nijmegen om die stad te verdedigen. 

Andere onjuistheden zijn dat de Polen bij Driel een bruggenhoofd moesten vestigen voor het Britse 30ste legerkorps. Zij moesten juist de Neder-Rijn oversteken om de verdediging van de teruggedreven Britten bij Hartenstein te versterken. Het veer bij Driel was niet onklaar gemaakt na de verovering door Duitsers van de Westerbouwing. De veerman had dat al 20 september 's avonds gedaan. Operatie ‘Berlijn’ of de evacuatie van de Britten bij Hartenstein was niet 24 september, maar een dag later. Die evacuatie gebeurde niet alleen door Canadese, maar ook door Britse genietroepen. Het door de auteur geprezen plan van generaal Sosabowski om westelijker Britse troepen over de Neder-Rijn te zetten was onuitvoerbaar. Er waren immers geen troepen beschikbaar. Ten slotte heeft de auteur ten onrechte kritiek op de traagheid van de Britse grondtroepen. Dus: niet aanbevolen.

Wojciech Markert, Brigadier General Stanislaw Franciszek Sosabowski 1892-1967, Warsaw 2012. 192 p.

Uitstekende biografie van generaal-majoor Stanislaw Sosabowski, bevelhebber van de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutisten Brigade. Deze Poolse patriot kwam op voor de Poolse nationale belangen en werd slachtoffer van een politiek machtsspel (10-11).

De bibliografie van werken over de generaal bevat voornamelijk gemythologiseerde verhalen. Zijn kinder- en jeugdjaren waren moeilijk na het al op 41-jarige leeftijd overlijden van zijn vader in 1904. De jonge Stanislaw nam de verantwoordelijkheid voor het financieel ondersteunen van zijn moeder, zusje en broertje. Hij streed tijdens de Eerste Wereldoorlog en maakte een carrière in het leger van de Tweede Poolse Republiek. In 1939 verdedigde hij Warschau tegen Duitse troepen. Hij ontsnapte aan krijgsgevangenschap en trok via Hongarije en Roemenië naar Frankrijk. In 1940 stak hij over naar het Verenigd Koninkrijk. In Leven in Schotland raakte hij betrokken bij de door de Poolse regering in ballingschap opgezette opleiding van de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutisten Brigade. Sinds 1943 probeerde de Britse generaal Browning controle over de brigade te krijgen (61). Sosabowski verloor uiteindelijk zijn strijd voor een onafhankelijke brigade onder Pools opperbevel (64). De brigade werd verbonden aan de 1ste Britse Luchtlandingsdivisie onder generaal Urquhart en daarna aan het geallieerde Luchtlandingsleger.

Sosabowski leverde kritiek op luchtlandingsoperatie Comet (65) en raakte betrokken bij bruggenhoofdoperatie Market Garden. Zijn brigade landde op 21 september 1944 ten zuidoosten van Driel met de opdracht de Britten bij Hartenstein te versterken. Deze Polen waren dus niet betrokken bij de strijd bij Arnhem. Ze arriveerden enkele uren nadat operatie Market Garden 21 september volledig mislukt was. Het verhaal over de conferentie van Valburg op 24 september is voornamelijk gebaseerd op het verslag van luitenant Dyrda (70-71). Die begreep niet waarom de Britten het voorstel van Sosabowski negeerden om verder stroomafwaarts een divisie over de rivier te zetten.  Het zou de operatie met succes beëindigd kunnen hebben. Sosabowski en Dyrda waren goed op de hoogte van de situatie in de sector Driel-Oosterbeek. Zij wisten echter vrijwel niets van de situatie in het geallieerde Over-Betuwse bruggenhoofd. De Britse generaals waren goed op de hoogte van de militaire situatie in dat bruggenhoofd, maar wisten  vrijwel niets van de sector Driel-Oosterbeek. Zij kozen dan ook voor de verkeerde oversteekplaats voor slechts één bataljon. Zij wisten echter dat er geen andere troepen beschikbaar waren voor een oversteek van de rivier. Overigens was de arrogante Horrocks niet bevoegd een andere commandant van de Poolse parachutistenbrigade te benoemen. Sosabowski beschouwen als zondebok voor het mislukken van operatie Market Garden of de strijd bij Arnhem was onjuist. De Polen arriveerden immers pas na het volledig mislukken van operatie Market Garden (72-73). Bovendien was er geen sprake van een persoonlijk of militair conflict, maar van een politiek conflict. Stalin en Churchill probeerden de Poolse regering in ballingschap buiten spel te zetten. Begin oktober 1944 moest die regering onder zware Britse politieke druk opperbevelhebber Sosnkovski ontslaan en bijna drie maanden later Sosabowski als bevelhebber van de parachutistenbrigade. Sosabowski streed immers voor de onafhankelijkheid van de brigade onder Pools opperbevel. Markert geeft helder aan dat de Poolse chefstaf Kopanski en de Poolse president Raczkiewicz voor de zware Britse politieke druk volledig waren bezweken en een negatieve rol speelden (75-78). Naijver speelde bij zijn opvolgers Jachnik en Szerbo-Rawicz als commandant van de brigade.

In de naoorlogse periode trad Sosabowski in juli 1948 toe tot de burgermaatschappij. Hij werkte als pensionhouder, in een meubelstoffeerderij en van 1949 tot 1966 als magazijnbediende in een elektronicawarenhuis (82). Als politiek vluchteling was hij ondanks zijn gezondheidsproblemen en werk actief in zorg voor veteranen en als auteur. Hij schreef onder meer ‘Ik vocht voor de vrijheid’ (1960). Sosabowski  overleed 25 september 1967 op 75-jarige leeftijd aan een hartkwaal. In Nederland kregen hij en zijn brigade in 2006 eerherstel. De Britten weigeren nog steeds hem en zijn soldaten te rehabiliteren (95-96). Zij beschouwen brieven van particuliere generaals niet als een overheidszaak. Van politieke druk willen ze niets weten. Historisch besef ontbreekt blijkbaar. 

Het boek bevat slechts enkele onjuistheden: het gebruik van Engels en Engeland voor Brits en Groot-Britannië of Verenigd Koninkrijk  en de duur van operatie Market Garden van 17 tot 26 september 1944 (17 tot 21 september). Sosabowski en de Poolse Parachutisten Brigade konden dus niet betrokken zijn bij de strijd bij Arnhem. Zij streden uitsluitend in de sector Driel-Oosterbeek en kwamen helemaal niet in Arnhem. 

Het boek bevat enkele aanhangsels, een lijst van zeventien documenten, een bibliografie en een lijst van illustraties. Aanbevolen!

Bob Carruthers, Arnhem 1944. A bridge too far?, Barnsley (UK), 2013. 160 p.

De auteur volgt grotendeels de bekende Britse visie op operatie Market Garden. Arnhem of de Rijnbrug zijn daarin het doel van deze operatie.

In werkelijkheid was het strategische doel van bruggenhoofdoperatie Market Garden het vestigen van een bruggenhoofd tussen Arnhem en het IJsselmeer net diepe uitlopers over de IJssel. 

Andere onjuistheden zijn: de operatie werd niet uitgevoerd in Holland maar in Nederland; de 9de SS-Panzer Division moest niet naar Eindhoven maar naar de Veluwe; de pontonbrug bij Arnhem was niet vernield; het 1ste parachutistenbataljon volgde niet de spoorlijn Utrecht-Arnhem en de Britten konden geen bruggenhoofd vormen bij Hartenstein, maar een verdedigingssector (Perimeter).

Het boek biedt geen nieuwe informatie. Wie enkele boeken over bruggenhoofdoperatie Market Garden heeft gelezen, hoeft dit boek niet aan te schaffen. Niet beantwoord wordt de vraag of Arnhem een ‘brug te ver’ was. Arnhem was geen doel en kon dus geen brug te ver zijn. Het boek is geïllustreerd met kaarten en foto's.

Vervolg: Britse visie MG-4