3. mei, 2015

De Gelderlander, 70 jaar Vrijheid, 2 mei 2015. 28 p.

De redactie maakt in deze bijlage de balans op na zeventig jaren vrijheid van de vrijheid en veiligheid in Nederland en de wereld. Ze besteedt ook aandacht aan musea en herdenkingscentra in Nederland en bevrijdingsfeesten. Opmerkelijk is dat herdenkingsbijlagen voornamelijk gericht zijn op herdenkings- en bevrijdingstoerisme en onvoldoende aandacht besteden aan (een deel van) het verhaal van de historische werkelijkheid. Toch zijn sommigen al sinds 2014 met deze onderwerpen bezig. Ze blijven steken in gemythologiseerde verhalen en een geschiedvrvalsing die een welhaast gecanoniseerd beeld van of parodie op de historische werkelijkheid bieden. Deze gemiste kansen doen de geschiedenis geen goed. 

Het Bevrijdingsmuseum in Groesbeek blijft spreken over bevrijding van Nijmegen na de slag om de Waalbruggen in september 1944 (2). Het doel van de geallieerden was vernietigen van de Duitse strijdkrachten, niet bevrijden van gebieden. Het doel van de strijd om de Waalbruggen was drie dagen te laat alsnog de bruggen veroveren. Market Garden was dan ook geen bevrijdingsoperatie (6). Het doel van operatie Market Garden was de vestiging van een sterk bruggenhoofd ten noorden van de Neder-Rijn tot het IJsselmeer met het front naar het oosten; een bruggenhoofd moest sterke uitlopers over de IJssel bij Zwolle, Deventer en Zutphen. 

Wageningen stad der bevrijding (12) en vrede van Wageningen 1945 zijn gebaseerd op de geschiedvervalsing van een capitulatie in die stad. Elementen daarin zijn het vieren van Bevrijdingsdag 5 mei naar de dag van de capitulatie in hotel De Wereld, een gebouw met een belangrijk oorlogsverleden (12). In Wageningen wordt 5 mei ook  de capitulatie herdacht (27) zonder te vermelden dat het om de capitulatie op de Lüneburger Heide gaat. In werkelijkheid capituleerden ook de Duitse troepen in Nederland immers 4 mei 1945 op de Lüneburger Heide tegenover de Noordelijke Groep van Legers onder Montgomery. Ter implementatie van het capitulatiedocument (Act of Surrender) moesten op verschillende plaatsen geallieerde bevelhebbers gecapituleerde commandanten bevelen (Orders on the Surrender) ter tekening voorleggen. Onderhandelen daarover was uiteraard onmogelijk. De Canadese luitenant-generaal Foulkes moest in opdracht van zijn legerbevelhebber Crerar de bevelen voortvloeiend uit de capitulatie bij Lüneburg laten tekenen door de Duitse generaal Blaskowitz. Na voorlezing tekende die de bevelen binnen een half uur. Hij moest de geallieerden allerlei informatie verschaffen en kreeg desgevraagd daarvoor vierentwintig uur uitstel. De Duitse troepen moesten tot nader order in hun posities en bij hun wapens blijven Ze zouden bevel krijgen zich te verzamelen in concentratiegebieden voor ontwapening en de aftocht naar Duitsland. Blaskowitz moest onder meer informatie geven over plaats, structuur en sterkte van de troepen, de militaire voorraad, gelegde mijnen en geplaatste explosieven, militaire installaties, depots en artillerie. De gedetailleerde technische uitwerking van de bevelen en nadere afspraken in bijlagen kwamen de volgende dag aan de orde in de aula. 

De Liberation Route Europe beweert nog steeds dat Berlijn het einddoel van de geallieerden was (17).  Churchill en Montgomery wilden naar Berlijn. President Roosevelt en opperbevelhebber Eisenhower hielden echter vast aan de strategie van een breed front en waren niet geïnteresseerd in de Duitse hoofdstad. De Amerikanen bepaalden de gang van zaken. 

De Slag bij Overloon van 12 tot 14 oktober 1944 was geen onderdeel van operatie Market Garden (19) van 17 tot 21 september 1944. De strijd bij Overloon viel onder de uitgestelde operatie Gatwick en was gericht op het bereiken van flankbescherming voor oprukkende troepen. 

Het Airborne museum ‘Hartenstein’ hanteert nog steeds de mythen ‘slag om Arnhem’; Hartenstein als Brits hoofdkwartier tijdens die ‘slag’; en de ondergrondse Airborne Experience als beleving van het verloop van operatie Market Garden (19). Arnhem was geen doel en lichtbewapende luchtlandingstroepen zonder ondersteuning kunnen geen slag leveren met een zwaarbewapende tegenstander met steun van artillerie, (pantser)voertuigen, vliegtuigen en zware wapens. Hartenstein bleef ook Brits hoofdkwartier na het 19 september mislukken van operatie Market ten noorden van de Neder-Rijn. De Airborne Experience gaat over de strijd naar en in Arnhem. Het museum ziet die strijd abusievelijk als een synoniem van operatie Market Garden. In De Gelderlander van 2 mei 2015 komt ook een veteraan aan het woord die als zweefvliegtuigpiloot tijdens operatie Market Garden is geland bij Nijmegen. Alex Reith stelt: ‘Operatie Market Garden was gruwelijk en weerzinwekkend. Het was een absolute ramp… een hopeloze strijd. Britse en Amerikaanse soldaten, parachutisten, gliders … ze werden allemaal in de pan gehakt’. Zij konden geen slag leveren. Het Airborne Museum blijft echter praten over ‘slag om Arnhem’.

Het multimediale project Weg naar de bevrijding zegt het complete verhaal van de bevrijding van Noordwest-Europa te bieden (21). Het verhaal blijft echter beperkt tot voornamelijk de opmars van de legergroep van Montgomery. De blik is dan ook abusievelijk gericht op Berlijn. Het kent dan ook het  geallieerde doel vernietiging van de Duitse strijdkrachten en strategie van een breed front niet. Berlijn was geen doel van de geallieerde opmars. De onvoorwaardelijke capitulatie van de Duitse strijdkrachten aan alle geallieerden vond 7 mei 1945 plaats in Reims. De Tweede Wereldoorlog was afgelopen. Stalin eiste in Berlijn een ratificatie van de capitulatie in Reims tegenover het Rode Leger.