23. apr, 2016

Nationale Feestdag 5 mei nog steeds gebaseerd op geschiedvervalsing

Gemythologiseerd verhaal

Over Bevrijdingsdag 5 mei bestaan tal van mythen, vooral over de besluitvorming, de grondslag en de aanduiding. Het Nationaal Comité 4 en 5 mei schrijft op haar Tijdlijn 4 en 5 mei: 16 januari 1946 Ministerraad besluit viering bevrijding voortaan op 5 mei te houden, zonder daarvan een vrije dag te maken.’ Het vermeldt onder ‘Geschiedenis 5 mei’ twee redenen voor dit besluit: 5 mei 1945 was de aankondiging van de capitulatie van de Duitsers en de capitulatie in Wageningen. Dit is echter een drievoudige geschiedvervalsing. Er was geen aankondiging van een capitulatie, zeker niet van de Duitsers, en er was geen capitulatie in Wageningen. Duitsland of de Duitsers konden niet capituleren omdat de geallieerden de Duitse president Karl Dönitz en zijn regering niet erkenden.

De geallieerden eisten uitsluitend onvoorwaardelijke militaire capitulaties. Vrijdag 4 mei 1945 om 18.30 uur ondertekende een Duitse militaire delegatie op de Lüneburger Heide het capitulatiedocument (Instrument of Surrender). Het Duitse Opperbevel stemde in met de onvoorwaardelijke capitulatie van de Duitse troepen in Noordwest-Duitsland, Nederland, Sleeswijk-Holstein en Denemarken. Die troepen onder bevel van Generalfeldmarschall Ernst Busch gaven zich over aan de legergroep van de Britse veldmaarschalk Montgomery. Deze capitulatie trad zaterdag 5 mei 1945 om 08.00 uur in werking, ook in Nederland. Nederlanders die een radio gebruikten, hadden vrijdag al vernomen dat ook de Duitse troepen in Nederland de volgende morgen de strijd zouden staken. Nederland kon 5 mei om 08.00 uur de herwonnen vrijheid vieren. Die vrijheid behoort Nederland op Bevrijdingsdag 5 mei te vieren.

Velen verwarren het capitulatiedocument (Instrument of Surrender) van 4 mei 1945 met de overgavebevelen (Orders on Surrender) van 5 mei 1945 in Wageningen. Die overgavebevelen dienden slechts ter implementatie of uitvoering van het capitulatiedocument. De artikelen 3 en 4 van het Instrument of Surrender schreven voor dat de gecapituleerde troepen alle verdere geallieerde bevelen moesten uitvoeren. Generaal Crerar, bevelhebber van het Eerste Canadese Leger, wilde zelf geen uitvoering geven aan de capitulatie op de Lüneburger Heide van 4 mei 1945. Daarvoor had hij een te grote afkeer van Duitsers. Hij belastte daarom zijn korpsbevelhebbers Foulkes en Simonds met de afhandeling en uitvoering van het capitulatiedocument in hun sectoren. Zij moesten overgavebevelen en militair-technische bijlagen ter tekening voorleggen aan de Duitse bevelhebbers die gecapituleerd hadden. Luitenant-generaal Ch. Foulkes deed dat in Wageningen en luitenant-generaal G. Simonds in Bad Zwischenahn bij Oldenburg. Britse bevelhebbers deden dat in andere plaatsen. Wageningen lag aan de toegang van de geneutraliseerde zone en was gebruikt bij overleg over voedseltransporten. Bovendien was de bevolking geëvacueerd en de stad in geallieerde handen. De keuze voor het zwaar beschadigde hotel ‘De Wereld’ of de aula van de landbouwhogeschool lag dan ook voor de hand. Ter implementatie van de capitulatie op de Lüneburger Heide formuleerde Foulkes de overgavebevelen (Orders on Surrender of Orders to German Commanders on Surrender). Generaal Blaskowitz tekende die bevelen 5 mei om 16.30 uur, dus binnen een half uur zonder enig commentaar en uiteraard zonder onderhandelingen.

Kennelijk volgt het Nationaal Comité 4 en 5 mei de beweringen van Lou de Jong in het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, deel 12, Epiloog, Eerste helft, Leiden 1988, p. 68. De Jong stelt dat 5 mei 1945 Generaloberst Blaskowitz namens de Wehrmacht in Wageningen zei dat hij bereid was zich over te geven. Daarna ondertekende hij het desbetreffende document één dag later. ‘Nadien gold de 5de mei als de nationale bevrijdingsdag.’

De Jong is door velen en tal van organisaties kritiekloos gevolgd, waarbij sommigen bovendien blijk gaven te beschikken over een levendige fantasie.

Volgens Bram Peters is ‘de dag van de capitulatie van de Duitsers op 5 mei 1945 te Wageningen door het kabinet-Schermerhorn uitgeroepen tot nationale Bevrijdingsdag.’ (Herdenken en vieren. Debatten in de Tweede Kamer over de betekenis van 4 en 5 mei, in: Carla van Baalen e.a. (red.) Jaarboek Parlementaire Geschiedenis, 2007, p. 97).

Ilse Raaijmakers beweert dat ‘al in augustus 1945 één datum als herdenking van de bevrijding (werd) aangewezen. 5 mei, de dag waarop de Duitsers in Wageningen de capitulatie ondertekenden, werd nationale bevrijdingsdag’ (4 en 5 mei. Het herdenken van de Tweede Wereldoorlog in Nederland 1945-1975, scriptie Un. van Amsterdam, 2008, p. 28).

www.Rijksoverheid.nl stelt: ‘Nederland staat op 5 mei ook stil bij de waarde van vrijheid, democratie en mensenrechten. De overheid koos voor deze datum omdat op die dag de Duitsers capituleerden.’

Velen beweren dat het kabinet-Schermerhorn besloot 5 mei ‘de dag van de Duitse capitulatie’ als nationale bevrijdingsdag aan te wijzen.

Ook zij spreken dus abusievelijk over ‘capitulatie van de Duitsers’; de Duitsers ondertekenden de capitulatie of ‘de Duitsers capituleerden’ in Wageningen. Zij spreken ook over het besluit om 5 mei, ‘de dag van de Duitse capitulatie’, als nationale bevrijdingsdag aan te wijzen. Ook een Duitse capitulatie was echter onmogelijk evenals overigens een ‘capitulatie van de nazi’s’ of van Nazi-Duitsland. Uitsluitend het Oberkommando der Wehrmacht kon instemmen met onvoorwaardelijke militaire capitulaties of zelf capituleren, zoals het deed op 7 mei 1945 in Reims.

Werkelijkheid

De Raad van Ministers kon 16 januari 1946 geen besluit nemen, omdat de raad die dag niet vergaderde. De ministerraad had bovendien dinsdag 7 augustus 1945 het volgende besluit genomen: ‘Te beginnen met het volgend jaar zal als Nationale Feestdag gelden de dag der capitulatie 5 Mei’. Koningin Wilhelmina wilde niet dat Nederland deze nationale feestdag zou vieren op haar verjaardag 31 augustus; niet 30 augustus zoals het Nationaal Comité beweert.

De Raad van Ministers wees 5 mei niet aan als nationale bevrijdingsdag zoals velen beweren, maar als Nationale Feestdag.

Een onjuistheid van de Raad van Ministers was de motivering voor de keuze van 5 mei. De ministerraad zag 5 mei als ‘de dag der capitulatie’. Dat was echter 4 mei 1945. Op die dag capituleerden immers ook de Duitse troepen in Nederland op de Lüneburger Heide. Deze onjuistheid hoeft echter geen probleem te zijn. Op zaterdag 5 mei 1945 om 08.00 uur trad immers de capitulatie op de Lüneburger Heide in werking. De motivering moet dus zijn ‘de dag waarop de capitulatie in werking trad’ of ‘de dag van inwerkingtreding van de capitulatie’.

Nederland kan Bevrijdingsdag 5 mei als Nationale Feestdag uitsluitend vieren op basis van de inwerkingtreding van de capitulatie op de Lüneburger Heide 5 mei 1945 om 08.00 uur. Ook in Nederland.

Van 1958 tot 1990 vierde Nederland nationale feestdag 5 mei eens in de vijf jaar; sinds 1990 is 5 mei een jaarlijkse nationale feestdag.

Gebruikte bronnen:

Nationaal Archief, Den Haag. Inventaris van de archieven van de Raad van Ministers (Ministerraad), 1823-1990 (nr. 2.02.05.02).

- nr. 386 Agenda voor de vergadering van de Raad van Ministers van 7 augustus 1945.

- nr. 388 Notulen van de vergadering van de Raad van Ministers van 7 augustus 1945.